مله گاله(پژوهشی در تاریخ یک روستا)

۱. منبع اصلی نقل قول

نقل قول مورد اشاره:
> «طوایف کوهمره در جنگ‌های شاه‌اسماعیل صفوی علیه محمد کره‌ای (حاکم ابرقو) حضوری تعیین‌کننده داشتند... رییس محمد کره‌ای با ده‌هزار نیرو علیه صفویه شورید.»
این متن مستقیماً از *رساله تدابیر شاه و وزیر* اثر *زین‌الدین امیر کوهمره‌ای* (تاریخ‌نگار دوره صفوی-زندیه) گرفته شده است. این رساله اخیراً توسط *دکتر بدیع‌الله فتحی مسقانی* و *موسی خشنود* کشف و استخراج شده است. نویسنده در این اثر به تحلیل رویدادهای سیاسی کوهمره و نقش ایلات این منطقه (از جمله طایفه رییسی) در تحولات دوره صفویه پرداخته است.

*۲. زمینه تاریخی جنگ*
*محمد کره‌ای* حاکم منطقه *ابرقو* (شمالی‌ترین نقطه استان یزد امروزی) بود که در اوایل سلطنت شاه اسماعیل صفوی (حکومت: ۹۰۵–۹۳۰ قمری) علیه حکومت مرکزی شورش کرد. وی با گردآوری *ده‌هزار نیروی نظامی*، کنترل راه‌های تجاری مرکز ایران را به دست گرفت و تهدیدی برای امنیت قلمرو صفویان محسوب می‌شد.
*اتحاد استراتژیک صفویان*
شاه اسماعیل برای مقابله با شورش‌های داخلی و تهاجمات خارجی (مانند ازبکان به رهبری شیبک خان)، از *ایلات محلی شیعه‌مذهب* مانند طوایف کوهمره و هزاره‌ها کمک گرفت. این ایلات به‌دلیل مهارت در جنگ‌های کوهستانی و وفاداری به مذهب تشیع، متحدان طبیعی صفویان بودند.

*۳. نقش تعیین‌کننده طوایف کوهمره*

*مهارت نظامی* طوایف کوهمره (به‌ویژه طایفه *رئیسی و بکک*) به‌عنوان *تفنگچیان ماهر* شناخته می‌شدند و توانایی جنگ در مناطق صعب‌العبور را داشتند. حضور آن‌ها در نبردهای شاه اسماعیل علیه محمد کره‌ای، موجب شکستن محاصره‌های راهبردی و تسریع در سرکوب شورش شد.
*انگیزه‌های سیاسی* کوهمره‌ها با پیوستن به صفویان، در ازای حمایت نظامی، *امتیازات سیاسی* و حق مدیریت منابع محلی (مانند چراگاه‌ها و معادن) دریافت کردند. این همکاری باعث تقویت جایگاه آن‌ها در ساختار قدرت فارس شد.
*پیامد جنگ* شکست محمد کره‌ای منجر به *ادغام ابرقو در قلمرو صفوی* و تثبیت حاکمیت شاه اسماعیل در مرکز ایران شد. طوایف کوهمره به‌پاس نقش خود، به عنوان *حاکمان محلی* در مناطق کوهستانی فارس به رسمیت شناخته شدند.

*۴. سیاست صفویان در قبال ایلات*
شاه اسماعیل و جانشینانش (به‌ویژه شاه عباس اول) برای کنترل ایلات، از دو روش استفاده می‌کردند

*کوچ اجباری*
مانند انتقال کردها به خراسان برای مقابله با ازبکان.

*جذب نظامی*
استفاده از توان رزمی ایلات وفادار (مانند کوهمره و قشقایی) در جنگ‌ها. این سیاست در مورد کوهمره موفقیت‌آمیز بود و آن‌ها تا پایان صفویه متحد حکومت باقی ماندند.
طوایف کوهمره با استفاده از *مهارت‌های رزمی منحصربه‌فرد* و *موقعیت جغرافیایی* خود، نقش کلیدی در سرکوب شورش محمد کره‌ای ایفا کردند. این همکاری نه‌تنها موجب تحکیم قدرت صفویان شد، بلکه جایگاه سیاسی و اقتصادی کوهمره را در فارس ارتقا داد. با این حال، جزئیات این رویداد نیازمند پژوهش‌های بیشتر بر اساس اسناد آرشیوی است.

> ✍️ *منابع کلیدی*:
> • رساله تدابیر شاه و وزیر (زین‌الدین امیر کوهمره‌ای).
> • سیاست‌های ایلی صفویان در فارسنامه ناصری.
> • تحلیل‌های روابط ایلات و حکومت در دوره صفوی.

تاریخ عالم‌آرای شاه اسماعیل (اشاره‌های غیرمستقیم به شورش‌ها داخلی).
تهیه کننده‌ - محمود بخشی