مله گاله(پژوهشی در تاریخ یک روستا)

روستای مله‌گاله در گذشته در مکان‌های مختلفی احداث شده است. نخستین روستا در محلی به نام *باغ کهنه* (باغچه) قرار داشت که به دلیل دوری از چشمه آب و مشکلات یخبندان زمستانی، ساکنان مجبور به نقل مکان شدند.
- روستای دوم در پایین قبرستان فعلی (محل آرامگاه دو شهید) ساخته شد، اما به دلیل خطر سیلاب و محدودیت دید، تخلیه گردید.
- روستای سوم در محل *ده کهنه* (ده فعلی) بنا شد که حداقل از سال ۱۱۵۰ قمری تا ۱۳۶۸ شمسی مسکونی بود. این روستا به دلیل رشد جمعیت و نیاز به توسعه، در سال ۱۳۶۴ شمسی به مکان جدیدی منتقل شد.

وضعیت باغ‌ها در مله‌گاله
- منطقه مله‌گاله به دلیل خاک حاصلخیز و آبوهوای معتدل، برای *باغداری دیم* بسیار مستعد است.
- **درختان باغی اصلی** شامل گردو، بادام، انجیر، انگور، توت و سفیدار بودند.
*گردو* با تنه‌های بزرگ و مغز خوشمزه، معروفیت خاصی داشت، اما به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر، بسیاری از درختان خشک شده‌اند.
*بادام* گل‌های سفید آن در بهار زیبایی خاصی به منطقه می‌بخشد. محصول آن بیشتر به صورت دیم کشت می‌شود و خطراتی مانند سرمای بهاره (**سُوم**) و حمله خرس‌ها آن را تهدید می‌کند.
*انگور*انواع مختلفی مانند عسکری، ریش‌بابا، نانلی و سماقندی (سمرقندی) در باغ‌ها کشت می‌شد. از انگور برای تهیه *مویز* و *شیره* استفاده می‌گردید.

تخریب باغ‌ها
- در گذشته، باغ‌های وسیعی در اطراف ده سرخی و تنگ سرخی وجود داشتند. این باغ‌ها بر اثر *هجوم ملخ‌ها*سیل*های ویرانگر و *بیماری‌های همه‌گیر* از بین رفتند.

- برخی از درختان قدیمی مانند دو اصله بلوط استثنایی در جنگل مله‌گاله (معروف به *بلوط کلاغی* و *بلوط زرد*) به دلیل بی‌توجهی و سودجویی افراد محلی قطع شدند.
- امروزه بخشی از باغ‌های قدیمی به دلیل توسعه روستاهای جدید (مانند سهل‌آباد و شمس‌آباد) و استفاده از زمین‌ها برای ساختوساز، نابود شده‌اند.

*روش‌های سنتی باغداری*
*آبیاری*به دلیل کمبود آب، بیشتر باغ‌ها به صورت دیم اداره می‌شدند. تنها در مناطق نزدیک به چشمه‌ها (مانند سرچشمه سَررو) آبیاری محدود انجام می‌گرفت.
-*هرس و نگهداری*هرس درختان به صورت سالانه و با ابزارهای ساده انجام می‌شد. برای مقابله با آفات، از روش‌های طبیعی مانند دود دادن استفاده می‌کردند.
*تولید مثل درختان*
*انگور* از طریق قلمه‌زنی یا خوابانیدن شاخه (گِل‌اَفکن).
*بادام و گردو از طریق کاشت دانه یا پیوند زدن.
*باغ‌های امروزی*
- پس از نقل مکان روستا به مکان جدید، باغ‌های کوچکی در اطراف روستاهای سهل‌آباد و شمس‌آباد احداث شدند. این باغ‌ها عمدتاً شامل درختان *انگور*بادام* و *انجیر* هستند.
- چالش‌های فعلی:
*خشک‌سالی*و کاهش منابع آب.
- **حمله حیوانات وحشی** مانند خرس به محصولات.
- **کمبود نیروی کار** جوان برای نگهداری از باغ‌ها.

**نتیجه‌گیری*
باغ‌های مله‌گاله و ده سرخی نه تنها منبع درآمد، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی منطقه بوده‌اند. حفظ بقایای این باغ‌ها و احیای روش‌های سنتی باغداری، نیازمند همکاری مردم، سازمان‌های محلی و توجه به دانش بومی است.

منبع :کتاب مله گاله در گذر زمان نوشته آقای صفر علی مهری