مله گاله(پژوهشی در تاریخ یک روستا)

*اطلاعاتی درباره گویش محلی و برخی موارد فرهنگی مردم مله گاله و مناطق مختلف کوهمره، مانند ابزار کشاورزی و وسایل زندگی*

۱. **گویش محلی کوهمره**
- گویش مردم کوهمره یک گویش واحد با قواعد مرسوم است که در بین تمامی مناطق کوهمره (سرخی، نودان، جروق) با اندک تفاوت‌های جزئی رواج دارد. این گویش در مناطق دیگر فارس و جنوب ایران نیز تا حدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- این گویش طی قرن‌ها حفظ شده و تغییرات کمی در آن ایجاد شده است. با این حال، در بین نوجوانان و خردسالان، این گویش کمرنگ شده و حتی در روستاها نیز این ضعف به چشم می‌خورد.
- حفظ این گویش به عنوان زبان مادری و ابا و اجدادی بسیار مهم است و مادران نقش کلیدی در انتقال آن به نسل‌های بعدی دارند.

۲. **ابزار کشاورزی و وسایل زندگی**
- **خیش (گاو و خیش)**: در گذشته، شخم زمین‌های زراعی با استفاده از گاو و خیش انجام می‌شد. این روش سنتی بود و تمام پهنه زمین را در بر می‌گرفت. با ورود تراکتور، این روش آسان‌تر و سریع‌تر شد و استفاده از گاو برای شخم زدن کاهش یافت.
- **هاون (سیرکوب)**: هاون چوبی که به محلی «سیرکوب» گفته می‌شود، برای کوبیدن مغز بنه و تهیه خوراکی‌هایی مانند «بُکَوْ» استفاده می‌شد. این وسیله در گذشته برای تهیه غذاهای محلی کاربرد داشت.
- **جُوغَن**: هاون سنگی که برای کوبیدن مغز بنه و تهیه خوراکی‌ها استفاده می‌شد.
- **لوله‌کشی آب**: در سال‌های گذشته، برای انتقال آب از چشمه‌ها به روستاها از لوله‌کشی استفاده می‌شد. این کار با همکاری اهالی و جهاد سازندگی انجام می‌گرفت.
- **مشک‌های آب**: مشک‌های چرمی که برای حمل و نگهداری آب و لبنیات استفاده می‌شدند. این مشک‌ها با استفاده از پوست حیوانات و رنگ‌های طبیعی مانند «سُهرَه» ساخته می‌شدند.

۳. **موارد فرهنگی و بازی‌های محلی**
- **مراسم دیگ جوشان**: در گذشته، مردم منطقه برای زیارت امام‌زاده‌ها و ادای نذورات، مراسمی به نام «دیگ جوشان» برگزار می‌کردند. در این مراسم، غذا طبخ می‌شد و مردم به امام‌زاده‌ها نذر می‌کردند.
- **شعر و موسیقی محلی**: مردم کوهمره به شعر و موسیقی محلی علاقه‌مند بودند و اشعاری به زبان محلی سروده می‌شد. یکی از شاعران معروف کوهمره، «اثر» نام داشت که اشعاری با مضامین اخلاقی و اجتماعی می‌سرود.
- **پیش‌بینی آب و هوا**: مردم مله گاله به هواشناسی محلی معروف بودند و با توجه به وزش بادها و رفتار حیوانات، پیش‌بینی‌های دقیقی درباره بارش باران و برف انجام می‌دادند. این پیش‌بینی‌ها بر اساس تجربه‌های کهنسالان به خصوص مرحوم (نورعلی مهری) و مشاهده طبیعت انجام می‌شد.

۴. **استفاده از منابع طبیعی**
- **بلوط**: درخت بلوط یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی مله گاله بود که برای سوخت، ساخت خانه‌ها و حتی تهیه آرد استفاده می‌شد. مغز بلوط پس از خشک شدن و جدا کردن پوست، برای مصرف دامی و در مواردی برای مصارف دارویی استفاده می‌شد.
- **بنه**: درخت بنه نیز از منابع مهم مله گاله بود که مغز آن به عنوان آجیل و برای تهیه خوراکی‌هایی مانند «آب بنه» استفاده می‌شد.
- **بادام تلخ کوهی**: از مغز بادام تلخ کوهی برای تهیه آش و به عنوان آجیل استفاده می‌شد. همچنین از ریشه این درخت برای رنگ‌آمیزی مشک‌های آب استفاده می‌شد.

۵. **حیوانات اهلی و وحشی**
- **حیوانات اهلی**: گاو، گوسفند، بزغاله، الاغ، قاطر و اسب از حیوانات اهلی بودند که در زندگی روزمره مردم نقش مهمی داشتند. از این حیوانات برای باربری، شخم زدن زمین‌های زراعی، تولید لبنیات و گوشت استفاده می‌شد.
- **حیوانات وحشی**: خرس، گراز، گرگ، روباه، کفتار، خرگوش، سمور، پلنگ، یوزپلنگ و سنجاب از جمله حیوانات وحشی منطقه بودند. خرس به دلیل علاقه به عسل و بادام، گاهی به باغ‌ها حمله می‌کرد و خساراتی به بار می‌آورد.

۶. **زنبورداری**
- زنبورداری به سه روش انجام می‌شد:
1. **زنبورداری در کوه‌ها**: در حفره‌های طبیعی کوه‌ها یا کندوهای چوبی که در دیواره‌های کوه قرار داده می‌شدند.
2. **کندوهای چوبی**: از تنه درخت بلوط برای ساخت کندو استفاده می‌شد و داخل آن خالی می‌شد.
3. **کندوهای مدرن**: استفاده از صندوق‌های مدرن برای زنبورداری.

این موارد بخشی از فرهنگ و زندگی مردم مله گاله را نشان می‌دهد که در فایل ارائه‌شده به آن‌ها اشاره شده است.

منبع :کتاب مله گاله در گذر زمان نوشته صفر علی مهری